Title:

Instytucje nieformalne w teorii F.A. Hayeka

Group publication title:

Ekonomia XXI Wieku = Economics of the 21st Century

Title in english:

Informal institutions in F.A. Hayek’s theory

Creator:

Gruszewska, Ewa

Subject and Keywords:

teoria F.A. Hayeka ; instytucje nieformalne ; ład spontaniczny ; F.A. Hayek’s theory ; informal institutions ; spontaneous order

Description:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25), s. 166-178

Abstrakt:

Koncepcje indywidualizmu, wolności czy ładu gospodarczego w ujęciu F.A. Hayeka zawierają odniesienia do reguł kształtujących zachowania ludzi. Autor ten uważał, że każdy człowiek ma prawo do kierowania się własnymi zasadami. Tworzone się one w sposób żywiołowy i nie są przez nikogo planowane. Przedmiotem rozważań podjętych w niniejszym artykule stały się właśnie te instytucje, które w ujęciu F.A. Hayeka decydują o istnieniu i trwaniu społeczeństw. Celem artykułu jest egzemplifikacja instytucji nieformalnych w teoriach głoszonych przez tego noblistę. Według F.A. Hayeka istnieją wartościowe społecznie cechy, które przyjmują postać wzorów i tradycji kształtujących zachowania ludzi. Pojawiające się regularności w postępowaniu ludzi, które nie zawsze są wynikiem świadomego działania, umożliwiają w znacznym stopniu przewidywalność ich zachowań. Reguły często zakazują ludziom czynienia tego, czego domagają się instynkty, wymagają od ludzi stopniowej zmiany ich naturalnych czy instynktownych reakcji wobec innych członków wspólnoty. Musi być to postrzegane jako wyrzeczenie na rzecz społeczności. Jednostki muszą poddać się działaniu tych trudnych do zrozumienia zasad społecznych, bez ich specjalnego analizowania. Te umiejętności adaptacji decydują o możliwości rozwoju społeczeństwa. Żadna jednostka nie jest zdolna samodzielnie posiąść wiedzy o wszystkich sytuacjach, które są potencjalnie możliwe, aby stworzyć adekwatny system wzorców postępowania. Jest to możliwe tylko przy współudziale innych członków społeczeństwa. W efekcie ich stosowania kształtuje się swoisty ład o charakterze spontanicznym. Jest on podstawą budowy instytucji stanowionych. Można wskazać na swoistą sankcję, która stoi na straży stosowania reguł − to odpowiedzialność, która wykracza poza te egzekwowane przez prawo. Zadaniem systemu prawnego jest podtrzymywanie porządku ukształtowanego spontanicznie i umożliwienie tym samym realizację celów poszczególnych jednostek. Hayek dostrzegał, że w długiej perspektywie czasu nowe reguły społeczne stają się coraz bardziej ogólne, przestają dotyczyć konkretnych sytuacji, ale stają się abstrakcyjne i bardziej elastyczne. Żywiołowy proces tworzenia i zmiany reguł, dostosowywania się ich do zmieniających się warunków rzeczywistości nie może być zastąpiony przez zorganizowany, celowy porządek. Wynika to z braku możliwości pozyskania wyczerpujących informacji o różnorodnych zachowaniach ludzi i stąd niemożności utworzenia zasad, które by dotyczyły tych zachowań. Tworzenie ładu instytucjonalnego to nieprzerwany proces prób i błędów, to ciągłe eksperymentowanie społeczeństwa z regułami. Hayek zwracał uwagę na bariery w kształtowaniu się porządku instytucjonalnego i tym samym rozwoju społecznego. Ich źródłem może być niezgodność stanowionych reguł formalnych i ewolucyjnych nieformalnych. Wystąpienie takiej bariery wpływa na ograniczenie współpracy między członkami społeczeństwa, zmniejsza korzyści z aktywności gospodarczej, zwiększa ryzyko działalności gospodarczej, utrudnia pozyskiwanie i przetwarzanie istotnych informacji, prowadzi do chaosu informacyjnego. Tylko osadzenie reguł stanowionych w zakorzenionych regułach nieformalnych umożliwi zharmonizowane i skuteczne ich oddziaływanie na społeczeństwo

Publisher:

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Place of publication:

Wrocław

Date:

2013

Resource Type:

artykuł

Format:

application/pdf

Language:

pol

Relation:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25)

Rights:

Wszystkie prawa zastrzeżone (Copyright)

Access Rights:

Dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku

Location:

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu