Title:

Ekonomia behawioralna: od koncepcji racjonalności do wizji ustroju ekonomicznego

Group publication title:

Ekonomia XXI Wieku = Economics of the 21st Century

Title in english:

Behavioral economics: from a concept of rationality to a vision of an economic system

Creator:

Godłów-Legiędź, Janina

Subject and Keywords:

ekonomia behawioralna ; racjonalność ; ekonomia neoklasyczna ; instytucjonalizm ; behavioral economics ; rationality ; neoclassical economics ; institutionalism

Description:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25), s. 24-41

Abstrakt:

Celem artykułu jest pokazanie zróżnicowania ekonomii behawioralnej z punktu widzenia jej treści pozytywnych i normatywnych. W oparciu o krytyczną analizę literatury autorka prezentuje ekonomię behawioralną z trzech perspektyw: (1) z perspektywy zróżnicowania wyobrażeń o sposobie funkcjonowania ludzkiego umysłu i normatywnych sugestii dotyczących racjonalności, (2) związków między pojmowaniem racjonalności a poglądami na optymalny ustrój ekonomiczny, (3) relacji podejścia psychologicznego w ekonomii do podejścia instytucjonalnego. Przeprowadzona analiza wskazuje, że w ekonomii behawioralnej nie ma zgodności poglądów na istotę racjonalnego działania w praktyce społecznej. Z jednej strony mamy głośne koncepcje D. Kahnemana i A. Tversky'ego, którzy przyjmują w istocie pojęcie i atrybuty racjonalności neoklasyków i za wzór racjonalności uważają postępowanie, które uwzględniałoby wszystkie złożone warunki podejmowania konkretnej decyzji i było zgodne z ustaleniami teorii naukowych. Z drugiej strony H. Simon, G. Katona, V. Smith i G. Gigerenzer wskazują, że ze względu na złożoność warunków podejmowania decyzji i koszty stosowania procedur optymalizujących postępowanie niespełniające warunków racjonalności instrumentalnej i reguł znanych z teorii naukowych jest zazwyczaj uzasadnione. W ekonomii behawioralnej występują zatem dwa odmienne podejścia do racjonalności. Starsza szkoła ekonomii behawioralnej i V. Smith rozwijają koncepcję racjonalności ekologicznej i są blisko spokrewnieni z podejściem instytucjonalnym. W nowej ekonomii behawioralnej występuje skłonność do interpretacji racjonalności w duchu konstruktywistycznym i ekonomia ta jest mniej krytyczna wobec ekonomii neoklasycznej. Obie szkoły ekonomii behawioralnej łączy z ekonomią instytucjonalną uznanie roli instytucji z perspektywy kognitywnej, normatywnej i regulacyjnej. Zwolennicy racjonalności ekologicznej akcentują znaczenie instytucji społecznych, a nowa ekonomia behawioralna ujawnia z całą mocą kontekstowy charakter ludzkiego poznania i działania. Istnieje analogia między tym, jak architekturę decyzji tworzą instytucje społeczne i jak sformułowanie problemu wpływa na decyzje jednostki. Architektura wyboru powstaje wskutek działań prywatnych podmiotów i państwa. Stwarza to nową perspektywę dyskusji o relacji państwa i rynku. Zwolennicy libertariańskiego paternalizmu mają świadomość zagrożeń płynących z faktu, że skrzywienia poznawcze dotyczą także regulatorów i ekspertów, stąd ostrożność postulatów dotyczących regulacji. Zarówno ekonomia behawioralna, jak i instytucjonalna pokazują różne aspekty i złożoność problemu koordynacji i regulacji w systemie społecznym. Na ich gruncie można także śledzić interesujące związki między poglądami na racjonalność a bronionymi przez poszczególnych autorów wizjami efektywnych porządków społecznych. Ciekawych przykładów dostarczają stanowiska F. Hayeka i V. Smitha. Optymistyczny wniosek wynikający z artykułu jest taki: rozwój ekonomii behawioralnej i instytucjonalnej oznacza powrót do bardziej zrównoważonego podejścia zarówno do założeń teorii ekonomicznych, jak i wyprowadzanych z badań ekonomicznych konkluzji politycznych

Publisher:

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Place of publication:

Wrocław

Date:

2013

Resource Type:

artykuł

Format:

application/pdf

Language:

pol

Relation:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25)

Rights:

Wszystkie prawa zastrzeżone (Copyright)

Access Rights:

Dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku

Location:

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu