Title:

Kontrolowana liberalizacja versus niechęć do konkurencji na przykładzie rynku usług użyteczności publicznej w Unii Europejskiej

Group publication title:

Ekonomia XXI Wieku = Economics of the 21st Century

Title in english:

Controlled liberalization versus vested interests. The case of the eu market for general service

Creator:

Ząbkowicz, Anna ; Ząbkowicz, Jerzy

Subject and Keywords:

pomoc publiczna ; usługi powszechne ; pogoń za rentą ; public aid ; universal services ; rent seeking

Description:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25), s. 210-227

Abstrakt:

W artykule omówiono problemy polityki równego dostępu do rynku, jakie stanowi pomoc publiczna i faktyczny monopol w danym segmencie. Obiektem analizy jest prawo konkurencji Unii Europejskiej. Zgodnie z metodą ekonomicznej analizy prawa stosujemy perspektywę ekonomii do badania działania prawa. Przeprowadzona analiza koncentruje się na sektorze usług użyteczności publicznej, którego stan prawny i zaszłości szczególnie sprzyjają monopolizacji zamówień publicznych, nieuzasadnionej pomocy publicznej i tworzą warunki do pogoni za rentą. Przegląd prawnych fundamentów pokazuje, że regulacje na poziomie Unii są zbyt miękkie, aby stanowić rozwiązanie tych problemów. W sferze usług użyteczności publicznej działania liberalizacyjne podejmowane przez Komisję Europejską dodatkowo utrudnia duża swoboda, jaką regulacje unijne pozostawiają państwom w wyborze operatora usługi oraz bardzo ogólne i wyjątkowo ograniczone wymogi ze strony UE − tłumaczone koniecznością świadczenia usług także użytkownikom "nieekonomicznym". Obserwowane zjawisko usiłuje kontrolować Unia, starając się pogodzić dwa konkurencyjne − jak się wydaje − cele, mianowicie zwiększanie domeny wolności gospodarczej i efektywną realizację misji użyteczności publicznej. Służyć temu ma podział zadań − na szczeblu unijnym określane są jedynie wspólne zasady funkcjonowania sfery usług użyteczności publicznej, ich wdrażanie zaś pozostaje w gestii państw narodowych. Zdaniem Komisji Europejskiej takie podejście umożliwia uwzględnienie konkretnej sytuacji panującej w każdym z tych państw.. W praktyce jednak "elastyczność" tego rozwiązania z natury rzeczy budzi pokusę nadużycia na szczeblu narodowych organów publicznych. Od wielu już lat stanowi to realne wyzwanie dla wspólnotowej polityki stopniowej i kontrolowanej liberalizacji rynku. Między państwami i organami Unii tli się immanentny konflikt kompetencyjny co do wyboru kierunku ewolucji rozwiązań prawnych regulujących tę sferę usług. Analiza obranej dziedziny, w szczególności usług powszechnych, odsłania kontrowersyjne znaczenie wielkich firm jako uczestnika i podmiotu budowy jednolitego rynku europejskiego. Wyraźnie daje się zauważyć skłonność większości państw członkowskich do preferowania operatorów usług zasiedziałych na terenie danego kraju. Tworzy się swoisty sojusz państwa z tą grupą podmiotów, wzmocniony administracyjnymi środkami ograniczania przez władze publiczne kręgu operatorów usług powszechnych. Państwo utrwala stan faktycznego monopolu i tworzy warunki do pogoni za rentą, manifestując tym samym własną zawodność we wspieraniu ustroju opartego na konkurencji. W efekcie − wbrew staraniom unijnego regulatora, aby promować i kontrolować proces liberalizacji w państwach narodowych − w praktyce funkcjonuje układ, w którym płatnik (instytucje publiczne) i operator (podmiot gospodarczy) mogą wręcz otwarcie wykazywać niechęć do konkurencji. Taki stan rzeczy w oczywisty sposób kłóci się z generalnym trendem unijnych regulacji, aby zapewnić wszystkim podmiotom równoprawny dostęp do zamówień publicznych, także w wymiarze transgranicznym. Dodatkowym źródłem konfliktów jest fakt, iż między poszczególnymi krajami istnieją zasadnicze różnice w podejściu do procesu urynkowienia sfery usług powszechnych − zarówno w sensie aprobaty wobec samego kierunku zmian, jak i stopnia ich zaawansowania. W jednych krajach są one już w znacznym stopniu zliberalizowane, co oznacza relatywnie otwarty i równoprawny dostęp do zamówień publicznych również dla zagranicznych operatorów, w innych krajach zaś są dyskryminowane zarówno podmioty zagraniczne, jak i większość krajowych, nieuprzywilejowanych podmiotów gospodarczych

Publisher:

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Place of publication:

Wrocław

Date:

2013

Resource Type:

artykuł

Format:

application/pdf

Language:

pol

Relation:

Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25)

Rights:

Wszystkie prawa zastrzeżone (Copyright)

Access Rights:

Dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku

Location:

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu